Fosil dinosaurusa Saurolofusa izložen u tržnom centru Hunnu u Ulan Batoru. Fotografija autora. Koristi se uz dozvolu.

Mongolija je 29. i 30. jula bila domaćin svog prvog Festivala dinosaurusa, koji organizatori planiraju da pretvore u redovnu godišnju manifestaciju za privlačenje turista. Događaj se održao na arheološkom lokalitetu Bajanzag koji se nalazi u južnoj provinciji Omnogovi u pustinji Gobi. Mongolski institut za paleontologiju, koji organizuje festival, obećao je program koji se sastoji od izložbe artefakata, laserskog šoua, holografske prezentacije i specijalnog obilaska sa lovcima na fosile dinosaurusa.

Sledi YouTube video o festivalu dinosaurusa u Mongoliji.

Datum i lokacija događaja su pažljivo odabrani jer imaju ogroman značaj za svetsku paleontološku zajednicu. Pre tačno 100 godina direktor Američkog prirodnjačkog muzeja, Roj Čepmen Endruz, prvi put je otkrio jaja dinosaurusa na lokalitetu Bajanzag, koji je nazvao Plamteće litice. Otkriće je u to vreme bilo revolucionarno jer je dokazalo da dinosaurusi polažu jaja, baš kao što to danas rade ptice, i rodilo teoriju da su ptice potomci dinosaurusa.

U nastavku možete pogledati YouTube video o Roju Čepmenu Endruzu i njegovom timu u potrazi za fosilima u južnoj Mongoliji početkom 1920-ih.

Mnogo toga više će se dešavati u narednih nekoliko godina, i to će pretvoriti Mongoliju u jednu od najvažnijih zemalja za proučavanje dinosaurusa i drevne istorije. Za samo dve godine, Endruz i njegov tim otkrili su više od 100 dinosaurusa i odveli ih u Sjedinjene Države da ih izlože u muzeju. Ova otkrića pretvorila su Endruza u legendu u naučnoj zajednici, toliko da je poslužila kao inspiracija za Indianu Džonsa, izmišljenog arheologa i avanturistu. Politička previranja koja su se dogodila u Mongoliji ranih 1920-ih nisu dozvolila Endruzu da se vrati radi više ekspedicija.

Međutim, njegova otkrića su već postavila Mongoliju na svetsku paleontološku mapu kao vrhunsku destinaciju. Sovjetsko-mongolske ekspedicije 1940-ih i poljsko-mongolske ekspedicije 1960-ih i 1970-ih dovele su do brojnih otkrića vrsta dinosaurusa, od kojih su mnoge ranije bile nepoznate čovečanstvu

Od 400 do sada otkrivenih vrsta dinosaurusa, 80 je došlo iz južne Mongolije, gde su živeli u periodu krede mezozoik ere. Na primer, velociraptor, koji se pojavio u filmovima o Parku iz doba Jure , oviraptor, i protoceratopi su prvi put pronađeni u mongolskom delu pustinje Gobi. Jedan od najpoznatijih fosila dinosaurusa, Borbeni dinosaurusi, koji prikazuje borbu između velociraptora i protoceratopa, pronašli su 1971. poljski i mongolski paleontolozi ((Naši omiljeni fosili za #FosilPetak! Bobrbeni #dinosaurusi, protoceratops protiv velociraptora otkriveni su 1971. NedeljaProtoceratopsa).

Evo tvita sa slikom fosila borbenih dinosaurusa (Naši omiljeni fosili za #FosilPetak! Bobrbeni #dinosaurusi, protoceratops protiv velociraptora otkriveni su 1971. #NedeljaProtoceratopsa
— Institut za proučavanje mongolskih dinosaurusa (@MongolianDinos) August 4, 2017).

Naši omiljeni fosili za #FosilPetak! Bobrbeni #dinosaurusi, protoceratops protiv velociraptora otkriveni su 1971.#ProtoceratopsWeek pic.twitter.com/yFnQUIpJPV

— Institut za proučavanje mongolskih dinosaurusa (@MongolianDinos) August 4, 2017

Najpoznatiji dinosaurus otkriven u Mongoliji je 70 miliona godina star Tarbosaurus baatar (T-baatar), koji se smatra azijskim rođakom severnoameričkog predatora Tirannosaurus reksa. To je glavni eksponaut u Centralnom muzeju mongolskih dinosaurusa koji se nalazi u glavnom gradu Mongolije Ulan Batoru.

Priča o T-baataru otkriva najveći izazov sa kojim se suočava mongolska paleontološka zajednica: krijumčarenje fosila dinosaurusa. Vraćen je u Mongoliju 2013. godine, nakon što je umalo prodat na aukciji u Njujorku 2012. Godine 2016. više od 30 fosila je vraćeno sa američkih aukcija, i oni sada krase sale Centralnog muzeja mongolskih dinosaurusa. Jedan od prokrijumčarenih i kasnije pronađenih mongolskih dinosaurusa navodno je kupio holivudski glumac Nikolas Kejdž.

Tarbosaurus baatar izložen u Centralnom muzeju mongolskih dinosaurusa u Ulan Batoru. Fotografija autora. Koristi se uz dozvolu.

Glavna figura koja stoji iza operacija oporavka je mongolski paleontolog Bolortsetseg Minjin. Ona je osnivač je i predsednik Instituta za proučavanje mongolskih dinosaurusa, čija je misija da očuva fosilno nasleđe zemlje i obrazuje sledeću generaciju mongolskih paleontologa. Zahvaljujući ljudima poput nje, Mongolija polaže pravo na svoje nasleđe dinosaurusa kao deo svog nacionalnog identiteta popularišući paleontologiju širom zemlje. Kako je Mongolija 2023. i 2024. najavila kao turističke godine, okreće se svojim dinosaurusima u potrazi za atrakcijama za strane turiste. A mongolski dinosaurusi bi mogli da upale.