Svrzina kuća je stara sarajevska kuća koja je nastala u vreme kada je Osmansko carstvo vladalo ovim područjem. Autor fotografije: Velija Hasanbegović, via Balkan Diskurs, koristi se uz dozvolu.

Ovaj članak, autorke Amine Sejfić, prvobitno je objavljen na platformi Balkan Diskurs, koja predstavlja projekat Centra za postkonfliktna istraživanja. Globalni glasovi objavili su uređenu verziju u skladu sa sporazumom o deljenju sadržaja. 

Ova istorijska građevina datira iz 18. veka. Izdvaja se po svom autentičnom dizajnu, koji spaja praktičnost i eleganciju tadašnjeg načina života. Nekada dom ugledne sarajevske porodice, danas predstavlja muzej i podsetnik na bogato kulturno nasleđe Bosne i Hercegovine. Svrzina kuća nije samo arhitektonsko čudo, već i prozor u prošlost, koji otkriva detalje svakodnevnog života u osmanskom periodu.

Kuću je izgradila ugledna sarajevska porodica Glođo, čiji je najpoznatiji član bio učeni kadija Munib efendija Glođo, potomak aginske i ulemanske porodice i vakif (ugledna osoba koja je činila dobra dela za zajednicu). Izgradio je vodovod od Sedrenika do Čurćića džamije i obnovio objekte Gazi Husrevbegovog vakufa. Pored ovih doprinosa, bio je i vođa pobune protiv otomanske vlasti. Nakon što je porodica ostala bez muških naslednika, kuća je postala vlasništvo ugledne porodice Svrzo putem porodičnih veza.

“Svrzina kuća je, sve do 1952. godine, bila privatni stambeni objekat, u kome je živela porodica Svrzo. Nakon što je prodata Gradu, dodeljena je Muzeju Grada Sarajeva, kako bi bila opremljena i otvorena kao muzej. Nakon rekonstrukcije i opremanja, otvorena je za javnost 1965. godine” objašnjava Amra Madžarević, savetnica u Javnoj ustanovi Muzej Sarajeva.

Ona ističe da je jedina promena kroz koju je ova kuća prošla u društvenom i kulturološkom kontekstu tokom godina promena iz stambenog u muzejski prostor.

Svrzina kuća je stara sarajevska kuća koja je nastala u vreme kada je Osmansko carstvo vladalo ovim područjem. Autor fotografije: Velija Hasanbegović, via Balkan Diskurs, koristi se uz dozvolu.

Madžarević objašnjava:

Izuzetno značajan potez tadašnjih gradskih vlasti je odluka da se kuća, odnosno stambeni kompleks, pretvori u muzejsku postavku. S obzirom da je porodica živjela u tom prostoru, te da su ostavili i značajan dio predmeta koji su i danas sastavni dio postavke, ali i da su sami održavali taj prostor, Svrzina kuća je bila jedan od bolje očuvanih stambenih cjelina iz 19. stoljeća i ranije u gradu.

Izuzetno značajan potez tadašnjih gradskih vlasti je odluka da se kuća, odnosno stambeni kompleks, pretvori u muzej. S obzirom na to da je porodica živela u tom prostoru, kao i da su ostavili značajan deo predmeta koji su i danas sastavni deo postavke, ali i da su sami održavali taj prostor, Svrzina kuća je bila jedna od bolje očuvanih stambenih celina iz 19. veka i ranije u gradu.

Svrzina kuća predstavlja autentični primer tradicionalne bosanske arhitekture, sa klasičnim elementima poput šadrvana koji je služio za obavljanje higijene pre ulaska u kuću. Značajne arhitektonske odlike ovog kompleksa jesu podela na muški selamluk i ženski deo kuće (haremluk), kao i otvoreni prostori dvorištu i bašti: otvoreno predsoblje (hajat), balkoni (kamarija) i doksati okrenuti prema ulici. Enterijer je opremljen drvenim klupama (minder) i plakarima (musandaram). Još jedna od značajnih odlika jesu banjice ugrađene u masandaru pored peći. Ostali nameštaj u kući, poput trpeze (sofra), dušeka za spavanje, malih stolica (peškuni) i posuda za podgrevanje kafe na ugalj (mangal), je pokretan i menja se po potrebi.

Kako je Madžarević pojasnila, Svrzina kuća se nalazi u stambenom delu grada i jedna je od retkih očuvanih u izvornom obliku. Kao i sve kuće nastale u tom periodu, opasana je visokim zidom prema ulici, osmišljenim da spolja sakrije bogatstvo vlasnika radi privatnosti i skromnosti. “U tome leži njen najveći značaj” naglašava Madžarević.

Preživela je Prvi i Drugi svetski rat, kao i rat u Bosni i Hercegovini. Iako je opstala i obnavljana tokom različitih društveno-političkih prilika, očuvanje ovog vrednog nacionalnog spomenika nosi razne izazove.

Posetioci mogu pogledati zasebne stambene prostorije muškaraca, žena i posluge. Autor fotografije: Velija Hasanbegović, via Balkan Diskurs, koristi se uz dozvolu.

Madžarević navodi:

Ovo je vrlo star objekat, građen tada pristupačnim materijalima, ćerpićem i ćeremidom, te s dosta drveta. Održavanje je jako teško i skupo, s obzirom da se radi i o nacionalnom spomeniku. Obnova mora zadržati izvorni izgled objekta i istovremeno produžiti njegov vijek trajanja.

Ovo je vrlo star objekat, građen tada pristupačnim materijalima, poput ćerpića i ćeremide, kao i dosta drveta. Održavanje je jako teško i skupo, s obzirom da se radi i o nacionalnom spomeniku. Obnova mora zadržati izvorni izgled objekta i istovremeno produžiti njegov vek trajanja.

Poseban izazov predstavlja zaštita tekstilnih predmeta koji su izloženi spoljašnjim uticajima u muzeju. Na nama je, kako ističe Madžarević, da adekvatno štitimo postojeće predmete i stalno tragamo za novim autentičnim primercima.

Danas je Svrzina kuća jedan od najposećenijih muzeja u Sarajevu i važna turistička destinacija koja grad predstavlja u posebnom svetlu. Takođe, ima značajnu obrazovnu ulogu, pružajući priliku studentima arhitekture i umetnosti da istraže njene jedinstvene odlike, dok se za najmlađe organizuju kreativno-obrazovne radionice.

Kuća takođe služi kao mesto održavanja raznih kulturnih događaja poput promocija, koncerata i predstava, a njeno dvorište i bašta dostupni su za posebne događaje, uključujući venčanja i prijeme, uz strogo poštovanje uslova očuvanja eksponata.