Skoplje Prajd 2024. Fotografija Meta.mk; koristi se uz dozvolu.

Ovaj članak je zasnovan na izveštavanju Meta.mk. Uređena verzija je ponovo objavljena ovde u skladu sa ugovorom o podeli sadržaja između Globalnih glasova Fondacije Metamorfozis. 

Peti Skopski Prajd održan je 22. juna 2024. godine pod sloganom „Spektakularno neposlušan“, okupivši nekoliko stotina pripadnika lokalne LGBTK+ zajednice, kao i heteroseksualne pristalice ljudskih prava i jednakosti za sve. Manifestacija je počela u 17 časova, u Parku žena boraca. Nakon nekoliko uvodnih govora, nastavljena je kao protestna šetnja ulicama Skoplja, a završena je plesnom žurkom na stadionu Vojske u Gradskom parku.

Na pitanje zašto su paradu 2024. nazvali „Spektakularno neposlušan“, član organizacionog odbora Kočo Andonovski je odgovorio:

Непослушни затоа што сакаме да ја реафирмираме таа наша опозиција на патријархатот кој нѐ владее доста векови. Спектакуларно како едно обележје на самата заедница која е забележителна и како одбележување на јубилејот на петти Прајд. Дури и „Њујорк тајмс“ објави фотографии од првата Парада на гордоста во Скопје и ништо помалку спектакуларно не очекуваме и за овој Прајд. Тој ќе биде еден од најдобрите и најпосетените настани во Скопје како и претходните години.

Neposlušan jer želimo da ponovo potvrdimo svoje protivljenje patrijarhatu koji nad nama vlada vekovima. Biti spektakularan je jedna od odlika naše zajednice, što je izuzetno i tako obeležavamo jubilarni peti Prajd. Pre pet godina čak je i Njujork tajms objavio fotografije prvog skopskog Prajda, tako da očekujemo da ovaj Prajd bude spektakularan, kao jedan od najboljih i najposećenijih događaja u Skoplju.

Organizatori tvrde da je Skopski Prajd, kao i ostale Parade ponosa, praznik ljubavi, dan vidljivosti marginalizovanih ljudi i naravno, proslava otpornosti borbe za ravnopravnost.

Feministička aktivistkinja Rita Behadini govori na Skopje Pride 2024. Fotografija Meta.mk, koristi se uz dozvolu.

Marš je počeo sa dva glavna govora, jedan od majke čije je dete transrodna osoba, govoreći na makedonskom; a drugi od feminističke aktivistkinje koja govori na albanskom, što odražava kulturnu raznolikost zemlje. Majka je objasnila da se sa ćerkama može povezati tek nakon što je izašla, i obratila se potrebama članova zajednice koji se plaše da dođu na Prajd i izraze svoje autentično ja, posebno tinejdžera koji žive pod pritiskom.

Додека се радувам гледајќи ја ќерка ми како го вее знамето на заедницата не можам, а да не се сетам на сите ЛГБТ кју тинејџери кои жиеват во страв од своите родители или се соочуваат со отфрлање.

Dok osećam radost gledajući svoju ćerku kako maše zastavom zajednice, takođe se sećam svih LGBTK tinejdžera koji žive u strahu od roditelja ili se suočavaju sa odbacivanjem.

Skopje Prajd 2024. Fotografija Meta.mk, koristi se uz dozvolu.

Događaj je dobio podršku međunarodne zajednice sa nekim osobljem zemalja Evropske unije (EU) i američkih ambasada koje su aktivno učestvovale u paradi.

Delighted joining #SkopjePride in support of diversity, equality and inclusion for all! 🌈 #HumanRightsForAll https://t.co/IBwIv0nouF

— Vilma Dambrauskienė (@VilmaLTdiplomat) June 22, 2024

Tokom prethodnih godina, dok su proevropske stranke levog centra bile na vlasti, najviši zvaničnici makedonske vlade redovno su prisustvovali događajima Prajda. Ove godine, posle promene vlasti, podršku je pružilo samo nekoliko opozicionih političara poput bivše ministarke kulture Bisere Kostadinovske-Stojčevske i bivše ministarke rada i socijalne politike Jovane Trenčevske.

Pre manifestacije, organizatori su posetili novu predsednicu Gordanu Siljanovsku Davkovovu, koja je takođe došla na vlast kao kandidat desničarske VMRO-DPMNE. Ona je tvitovala o publici:

Средба со претставници на организацискиот одбор на Парадата на гордоста. Разговаравме за нивните досегашни активности, како и за идните планови кои имаат за цел подигнување на јавната свест за почитување на различностите, а во контекст на остварување на основните човекови права. pic.twitter.com/TVkwHay99N

— Гордана Сиљановска Давкова (Gordana Siljanovska) (@gogamkd) 20 jun 2024.

Sastanak sa predstavnicima organizacionog odbora Parade ponosa. Govorili smo o njihovim dosadašnjim aktivnostima, kao io budućim planovima za podizanje svesti javnosti o poštovanju različitosti, u kontekstu ostvarivanja osnovnih ljudskih prava

Tvit je izazvao mnogo negativnih komentara od pristalica vladajućih desničarskih partija, izražavajući razočaranje što predsednica navodno nije uspela da podrži konzervativne vrednosti za koje je glasalo da promoviše.

Skoplje Prajd 2024. Fotografija Meta.mk, koristi se uz dozvolu.

Kontraprotest desnice u Bitolju

Istog dana kada i Prajd u Skoplju, desničarski građani uz podršku Makedonske pravoslavne crkve organizovali su kontraprotest u Bitolju, trećem po veličini gradu u Severnoj Makedoniji. Nekoliko desetina učesnika ove treće „Prave parade ponosa“ prodefilovalo je glavnom pešačkom ulicom sa transparentom sa likom Isusa Hrista, preneo je portal Bitola News.

Lokalna TV stanica Tera citirala je jednog  od organizatora, Igora Petrovskog, koji je rekao  da su njihova glavna načela „data od Boga“ – dom, porodica [koju mogu činiti samo] majka i otac kao roditelji i deca. Prema njegovim rečima, “sve drugo je odbijanje naše budućnosti” i “rad protiv naših najdražih, naše dece”.  

Marševi ponosa izazivaju endemsku homofobiju na Balkanu

Slično kao i prethodnih godina, istog junskog dana održano je još nekoliko marševa ponosa, posebno u bosanskoj prestonici Sarajevu i bugarskoj prestonici Sofiji.

Peti godišnji Bosanskohercegovački (BiH) marš ponosa je održan u Sarajevu pod sloganom „Volim: nema straha u slobodnom životu“, sa ciljem da se istakne svakodnevno nasilje nad LGBTK+ osobama u zemlji .

Sarajevo #Prajd je veličanstven #bhpovorkaponosa2022 #porodicnookupljanje pic.twitter.com/QfmQ8sykU4

— Samoborski Muftija (@sanjinbuzo) 25 jun 2022.

Slično kao u Skoplju, Marš ponosa u Sarajevu završen je žurkom, na kojoj je proslavljeni bosansko-američki pisac Aleksander Hemon zatvorio peto sarajevsko Ponos uz DJ set.

Radio Slobodna Evropa na bugarskom izvestio je da je 17. izdanje Sofijskog Prajda okupilo hiljade ljudi pod sloganima „Hajde da volimo malo više“ i „I Bugarska je naš dom“, uključujući i pitanje patriotizma koji promovišu članovi LGBTK+ zajednice.

Bugarski Prajd je uključivao koncert različitih muzičkih žanrova, uključujući popularnu pevačicu Irinu Florin, hevi metal bend Overhook, pop-folk pevačicu Lidiju, i ukrajinskog izvođača Orfija, koji je u februaru bio žrtva homofobičnog napada u primorskom gradu Varni.

Хиляди хора се събраха на 17-ото протестно шествие на София Прайд в събота вечерта. https://t.co/t6ccvJZig9

То се провежда всяко лято в защита на правата на хората от ЛГБТ общността в България. Тази година събитието е под наслов “България е и нашият дом”. #SofiaPride pic.twitter.com/Ooio58QQle

— Свободна Европа (@SvobodnaEvropa) 22 jun 2024.

Hiljade ljudi okupilo se u subotu uveče na 17. protestnom maršu Sofija Prajd.
Održava se svakog leta radi zaštite prava ljudi iz LGBT zajednice u Bugarskoj. ve godine pod naslovom „I Bugarska je naš dom“. #SofiaPride

Ujutro na Dan ponosa, bugarske desničarske grupe održale su kontraprotest pod nazivom „Marš za porodicu“, okupivši preko 10.000 učesnika. Podržali su ga poslanici vladajuće partije GERB (član Evropske narodne partije) i lideri proruske stranke Preporod (Възраждане) i stranke ekstremne desnice SWORD (MAČ). Njihov navedeni cilj je zaštita tradicionalne porodice i zahtevno sprovođenje konkretnih državnih politika u suočavanju sa demografskom krizom.

Bugarska je punopravna članica EU, ali mnoga prava LGBTK+ ostaju nezaštićena nacionalnim zakonodavstvom. Nedavno je Evropski sud za ljudska prava obavezao Bugarsku da prizna istopolna partnerstva. Vrhovni upravni sud je 2023. godine zabranio transrodnim osobama da legalno menjaju pol.