Naširoko deljena poruka, pripisana turskom predsedniku i upućena građanima, u kojoj ih poziva na izlazak na ulice kako bi odbranili svoju demokratiju
Nakon neuspelog pokušaja puča protiv predsednika Redžepa Tajipa Erdoana i njegove vladajuće AKP (Partija pravde i razvoja) potresi se i dalje nastavljaju. Preko 200 ljudi, uglavnom civila, je ubijeno, a oko 1500 je ranjeno.
Nekoliko sati nakon što je Erdoan ovaj događaj okarakterisao kao ”Alahov dar” koji će pomoći njegovoj vladi da očisti redove vojske uhapšeno je skoro 3000 vojnika, a oko 2700 sudija je razrešeno dužnosti.
Nakon toga usledio je i lov na veštice, s obzirom da je više od 8 777 službenika smenjeno. To su uglavnom bili policajci, guverneri i generali.
Nedavno je državni Odbor za visoko obrazovanje zatražio ostavku dekana svih državnih i privatnih univerziteta, dok su istovremeno ukinute učiteljske dozvole za 21000 učitelja, kao i dozvole za emitovanje programa 24 TV i radio stanice.
Pripadnicima različitih zanimanja su naširoko sprovedene zabrane putovanja, dok državno rukovodstvo spremno dočekuje podsticaje javnosti za ponovno uvođenje smrtne kazne.
Opasan put na koji je upućeno tursko društvo tokom pokušaja puča, suočeno sa njegovim posledicama ukazuje na duboku društvenu podelu.
Kritike Erdoanove vladavine ukazuju na to da se taj put nije slučajno pojavio u Turskoj.
Poziv na delovanje
Vladini zvaničnici i pro-vladine organizacije su pozvale svoje pristalice da izađu na ulice 15. jula i spreče vojni udar, a kada je postalo jasno da je propao, da ostanu tamo i ”proslave pobedu demokratije”.
Direkcija za verska pitanja naredila je imamima u celoj državi da pomoću zvučnika sa džamija pozovu ljude na slavljenje demokratije.
Jedan video je jasno zabležio kako ushićeni imam peva:
Şimdi gerçek Müslümanlığı gösterme zamanı. Bu bir cihattır! Allah için sokaklara inelim, evde durmayalım. Rabbim hainlere fırsat vermesin.
Sad je vreme da se pravi Islam pokaže. Ovo je džihad! Ne ostajte kući, za ime Alaha i izađite napolje. Neka Bog ne pruži šansu izdajicama.
Svi građani širom zemlje primili su ”demokratski” poziv putem SMS-a, sa Erdoanovim potpisom (slika gore).
Hiljade pobornika AKP-a, koji su bili u mogućnosti da koriste sredstva javnog saobraćaja kako bi se okupili na strateškim mestima u gradu, je odgovorilo na ovaj poziv.
Opsežno medijsko izveštavanje, podstaknuto državnim naredbama nakon nestanka struje koji su izazvali vojnici, slavilo je odlučnost ljudi da blokiraju pokušaj anti-demokratskog udara.
Svuda su cirkulisale slike mase na glavnim gradskim trgovima, uključujući Taksim u Istanbulu i Kizilaj u Ankari – svedoke neuspelih okupljanja opozicije u prošlosti, ugušenih od strane policije.
Slika: Yeni Safak. Koristi se uz dozvolu.
Imajući u vidu prošlogodišnje nemilosrdne vladine napade na medije, protestante i opozicionare, demokratski govor koji ovdje vlada koristi, čini se, prilično ironičnim onima koji su odbili herojsku karakterizaciju civila naspram izdajica.
Novinar stranice sendika.org [1] Ali Ergin Demirhan je na osnovu svojih ličnih zapažanja nastalih na ulicama Istanbula u noći propalog udara, opisao događaje nastale usled vladinog poziva da se izađe na ulice:
Darbeyi durduran şey sokağa çıkan sivil halkın direnişi değildi ve sokağa çıkan sivillerin direnişi de demokrasi için değildi.[…] Başarısızlığa mahkum darbe girişimine karşı sokağa çıkan siviller, bir tarafında kendilerinin diğer tarafında darbecilerin hizalandığı bir direnişte değil, asıl olarak iktidar aygıtları arasındaki çatışmada polise yedeklenmiş bir topluluk olarak çatıştı, kalkan ya da denek olarak öne sürüldü ve yer yer de kurşunlara hedef oldu. […] Bu toplulukların “militanlığını” askerin teslim olduğu, silahları kullanmadığı, tankları sürmediği yerde gördük. O “militanlık” da teslim olmuş erleri linç etmek, gırtlağını kesmek, teslim alınmış tankların üstünde poz vermek şeklinde kayda geçti.
Nije otpor civila zaustavio udar, niti je to bio otpor za demokratiju. […] Civili na ulicama su se borili kao gomila uz policiju u konfliktu različitih struktura moći[…] Korišteni su kao štitovi ili su iznošeni kao predmeti i povremeno su postajali mete […] Jedini trenuci kada smo svedočili ”militantnosti” ljudi bili su oni kada su se vojnici predali zajedno sa oružjem i tenkovima. Ova tzv. militantnost zabeležena je samo u formi linča predatih, vojnika bez ranga, u njihovom klanju i poziranju na zaplenjenim tenkovima.
Optužbe o klanju vojnika od strane civilnog stanovništva se moraju potvrditi. Iako se slika gomile dok proslavlja linčovanje vojnika stalno delila, pa i slavila, još ne postoji konkretan dokaz o pogubljenju vojnika, niti je zvanično objavljen uzrok njegove smrti.
U svojim svedočenjima, uhapšeni tvrde da nisu imali informacije o pokušaju udara i da su ih njihovi pretpostavljeni obavestili samo o izvođenju vojne vežbe.
U Turskoj je svaki muškarac starosti preko 20 godina dužan da odsluži vojni rok.
Nacionalni lomovi
Demirhanov oštri komentar upozorava na buduće pokušaje vlade da mobiliše svoju uglavnom konzervativnu religijsku bazu u svrhu dobijanja pristanka na ono što je u osnovi anti-demokratska agenda:
15 Temmuz’da sokağa çıkan Erdoğan-AKP taraftarları, abartılı sunumlarla demokrasi direnişçileri diye bütün AKP tabanına rol model olarak sunuluyor. […] Tabanını “sorun çözülene kadar” sokağa çıkmaya çağıran AKP, fırsattan istifade kendi diktatörlük projesini “halkın aşağıdan hareketine dayanan bir demokratik hamle” olarak topluma dayatma çabasındadır.
Erdoanove stranačke pristalice u AKP koje su 15. jula izašle na ulice su kitnjasto predstavljene kao uzor demokratskih pobunjenika bazi AKP. […] Zahtjevajući od njih da ostanu na ulicama ”dok se problem ne reši” AKP u oportunističkom maniru utiskuje svoj diktatorski projekat na društvo, pod krinkom popularnog pokreta (odozgo nagore).
Njegova procena potkrepljuje strahove mnogih sekularnih Turaka da Erdoan nakon udara započinje proces jačanja kontrole.
Oseća se da u reakciji protiv puča stoji kolektivni bes pristalica AKP, lako upotrebljiv protiv bilo koje mete percipirane kao nepovoljne i anti-erdoanske.
Iste noći kada se, navodno, trebala sačuvati turska demokratija, pokušani su napadi na dva susedstva sa sekularnim i levičarskim identitetima – Gazi u Istanbulu i Armutlu u Antakiji.
Drugo mesto izbijanja društvenih napetosti je naselje Pasakosku u Malatiji, uglavnom naseljeno Alevitskom manjinom, dok su navodno oštećene i protestansta crkva u Malatiji, i katolička crkva u Trabzonu.
Postoje i nepotvrđene anegdote o otporu žena suočenih sa uznemiravanjem od strane partijskih pobornika i njihovom kritikom na račun ”neprikladne odeće”.
Durumumuz budur… pic.twitter.com/ALv78dBryr [2]
— αчнαп καчα (@ayhankaya1907) 16 juli, 2016. godine [3]
Međutim, najveći rizik inherentan masivnoj mobilizaciji podeljene vlade (odozgo – nadole) jeste u tome što aktivira kontra-mobilizaciju i potencijalno kontinuiran krug nasilja i antagonizama.
U noći pokušaja državnog udara u Dijarbekiru, administrativnom centru na istoku Turske naseljenom uglavnom borbenom kurdskom populacijom, neidentifikovana osoba je navodno pokušala napad na gomilu AKP-ovaca sa eksplozivom kućne izrade izbačenim iz automobila.
Na sreću nije bilo povređenih, ali prokurdski poslanik Ertugrul Kurkču iz opozicione Narodne demokratske partije je upozorio na visok nivo tenzija: “Ljudi sada uspostavljaju jedinice za samoodbranu kako bi se zaštitili od rulje iz AKP”, rekao je u intervjuu datom Al Jazeeri.
Pod izgovorom ”Ometanja protivnikovog udara i njegovog podržavanja” devetoro mladih ljudi je uhapšeno u Hopi nakon što su se fizički obračunali sa pristalicama AKP-a.
Arrestation de jeunes ayant empêché les djihadistes d'assaillir leur quartier à #Hopa [4]. Erdogan les accuse de putsch! pic.twitter.com/hb44NZpgHY [5]
— Bahar Kimyongur (@Kimyongur) 18 juli, 2016. godine [6]
Omladina uhapšena u odbrani susedstva od džihadista #Hopa. Erdoan ih optužuje za učešće u udaru !
U analizi posledica pokušaja vojnog puča profesor sociologije na Univerzitetu u Kaliforniji Čihan Tugal, opisao je eskalaciju tenzija kao deo svesnih vladinih napora sprovedenih poslednjih godina:
Nova ”anti-militaristička” masovna mobilizacija u Turskoj je kao kontra-revolucija razvijana još od anti-vladinih protesta iz 2013. godine i usmerena je ka manjinama, potrošačima alkohola i svakoj vrsti opozicije, kao i vojnom osoblju. Blizu 100 prokurdskih aktivista je masakrirano u Ankari oktobra 2015. godine, što je zataškano pod izgovorom bombardovanja u vezi sa Daešom. Svedoci su videli kako policija koristi suzavac protiv preživelih i sprečava kola hitne pomoći da dođu do povređenih. Ta je tragedija sada povezana sa masovnom akcijom protiv umrlih: tokom nedavnih proslava otpora udaru ”pro-demokratske” uništile su spomenik žrtvama u Ankari. Nesumnjivo je na čijoj su strani njihove simpatije.
Nedugo nakon što su pristalice vlade na ulicama veselo proslavili ”demokratiju”, Erdoan je uveo tromesečno vanredno stanje u državi i, u odgovoru na najnovije izazove svom autoritetu i državnoj viziji dao vladi dodatna konstitutivna ovlaštenja, suspendujući pritom posvećenost Turske u sprovođenju Evropske konvencije o ljudskim pravima.