Ogroman betonski zid od 108 metara, koji će na kraju pregraditi reku Tua u severoistočnom delu Tras-os-Montes, Portugalija, je u završnoj fazi izgradnje. Smešten je u Alto Douro vinskoj regiji, klasifikovanoj od 2001. godine kao svetska baština od strane UNESCO-a.

Brana hidroelektrane je u izgradnji nekoliko godina. Vlada opravdava gradnju argumentima da će brana pomoći u smanjenju velike zavisnosti koju Portugal ima od uvoza energije, kao i smanjenju ispuštanja staklenih gasova i stvoriti 4000 (ipak privremenih) radnih mesta.

Međutim, ekolozi ne misle da će korist ostvarena gradnjom brane prevagnuti troškove. U 2013. godini, razne organizacije su se sastale kako bi stvorile platformu pod nazivom “Sačuvajte Tua” kako bi zaštitili Tua dolinu. Članovi upozoravaju da će ova brana dovesti do “ekološke katastrofe, uništavanja retkog ekosastava i poplaviti oko 400 hektara farmi maslinika, vinograda i zaštićenih staništa”.

Alto Douro je najstarija vinska regija službeno označeno kao takva od strane vlade, nakon dobijanja službene oznake 1765.godine. Pored toga što ga UNESCO smatra Svetskom kulturnom baštinom, to područje je priznato kao prostor na kome se proizvodi visoko kvalitetno vino. Poljoprivrednici – uglavnom mladi ljudi koji su odlučili oda stanu u tom području i da ulažu u proizvodnju vina – nezadovoljni su celom situacijom. “Brana neće doneti ništa, ništa”, kaže Pedro Almeida, proizvođač vina koji se pojavljuje u jednom od pet dokumentaraca Jorge Pelicano-a za
 Sačuvajte Tua platformu:

Delimično privatizovane kompanije stoje iza gradnje brane 

Na levoj obali reke Douro, na teritoriji poznatoj i kao “Vruće zemlje severoistoka”, nalazi se reka Tua, pritoka reke Douro. Ova plodna zemlja, jedna od glavnih turističkih središta Portugala za planinske sportove, sada je ugrožena gradnjom brane hidroelektrane na izvoru reke Tua.

Izgradnja se obavlja pod pečatom Energias de Portugal (EDP), jednom od najvećih kompanija za proizvodnju energije koja posluje na Pirinejskom poluostrvu, za koje se smatra da ima najskuplju cenu energije u Evropi. Kompanija je mnogo godina imala monopol, na osnovu kog je izaslanik Parlamenta Mariana Mortágua dala izjavu:

Em Portugal, a cada inverno, repete-se um excesso de mortalidade em resultado do frio. As casas são mal isoladas e a pobreza não deixa ligar o aquecimento. A austeridade e as rendas excessivas na energia matam mesmo. Temos das energias mais caras da Europa (preços antes de impostos), um negócio que dá à EDP lucros anuais em torno dos mil milhões de euros.

U Portugalu je, svake zime, povećana smrtnost kao posljedica hladnoće. Kuće su slabo izolovane, a nedostatak novca dovodi do toga da ljudi ne mogu da se greju na struju. Štednja i prekomerno visoka cena energije izuzimaju tu opciju. Imamo najskuplju energija u Evropi (cena pre oporezivanja), posao koji donosi EDP godišnji profit od oko milijardu eura.

EDP je bio podvrgnut sukcesivnim fazama privatizacije od 2011, kada je kineska grupa Three Gorges kupila udeo od 21.35%. Naknadna revizija privatizacije od strane  Revizorskog suda otkrila je da “sama država nije osigurala nacionalni strateški interes u prodaji”.

Tri godine kasnije, kompanija koja je vlasnik portugalske elektrodistributivne infrastrukture i odgovorana za prenos energije u zemlji, Rede Electrica Nacional (REN), takođe je delmično privatizovana. Vlada je prodala 11% od svog udela za sumu od 157 million eura. Kritičari su izjavili da je privatizacija, zajedno sa privatizacijom EDP, napravila od potrošača taoce profita privatnog sektora.

Ovo su dve kompanije koje se pripremaju za završetak brane Foz Tua. Projekt ne samo da je podstakao strahove za ekologiju okoline nego je i radna inspekcija sprovodena od strane portugalske uprava za radne uslove utvrdila je na brani na kojoj rade građevinski radnici u pitanju visokorizičan posao zbog nedostatka sigurnosnih mera.

Brana će preplaviti zemljište u njenoj okolini, a oni koji budu pogođeni poplavom dobiće nadoknadu i biće premešteni. Međutim posledice se verovatno neće tu zaustaviti. Vlaga nastala tako velikom količinom vode pohranjenoj na brani u stanju je da promeni lokalne ekološke uslove, ugrožavajući domaću poljoprivredu.

Ova tema je bolne mesto za sektor vina u Portugalu. Poznati vinski brend iz Alentejoa (regije na jugu Portugala) nazvan Esporão, koji takođe ima poslovne interese u Dourou, je postao jedan od aktivnih glasova kampanje“Spasi Tua, zaštiti Douro”

Brana takođe označava kraj postojanja jedne od najvažnijih amblemskih pruga u zemlji – Tua željeznice, koja će biti delomično potopljena – a koja je uveliko pridonela rastu turizma u regiji.

‘Nama ne trebaju nove brane’

EDP tvrdi da će najviša brana proizvoditi oko 6% ukupne energije u zemlji. To je cifra koje su različite grupe veoma rano opovrgnule. Foz Tua brana je deo Nacionalnog programa za brane, projekta koji finansira država za gradnju novih brana. Prema Nacionalnom Udruženju za zaštitu prirode, kao i prema nevladinoj organizacija GEOTA okoliša, LPN i COAGRET, celi nacionalni program za brane će proizvoditi samo 0,5% od ukupne energije u zemlji, s doprinosom Foz Tua u iznosu od 0,1%.

Asocijacija takođe tvrdi da projekt, kada se završi, može dovesti do propadanja poljoprivrednih zemljišta, ugrožavanja kvaliteta vode, krajolika i posebnog ekološkog sastava u regiji:

Parar a barragem de Foz Tua agora é 30 (trinta) vezes mais barato do que deixá-la avançar e pagar a posteriori os custos de uma eletricidade inútil e caríssima. Sendo certo que a hidroeletricidade é uma parte importante do mix energético nacional, já temos hoje 67 grandes centrais hidroelétricas, 10 das quais equipadas com sistemas de bombagem; muitas barragens existentes estão a ser ou podem vir a ser reequipadas para maior produção; Não precisamos de barragens novas.

Zaustavljanje gradnje brane Foz Tua je 30 puta jeftinije nego dopuštanje da se rad nastavi uz plaćanje neminovnih troškova beskorisne i vrlo skupe opskrbe energije. S obzirom da su hidroelektrane važan deo nacionalnog energetskog miksa, već imamo 67 velikih hidroelektrana, od kojih su 10 opremljene s crpnim sastavima; mnoga postojeće brana su ili mogu biti preuređene da povećaju proizvodnju. Nama ne trebaju nove brane.

Nacionalni program za brane bi mogao koštati vladu između 16 do 20 milijarda eura, što njegovi kritičari kažu da je loša investicija jer privatni deoničari, a ne ljudi preko vlade, će na kraju prikupljati dobit.

Na drugoj strani su zagovornici projekta, kao što su tadašnji premijer Jose Socrates. Na početku izgradnje brane,tvrdio je da iako su projekti kao što su izgradnja brane i druga dešavanja poput nove vazdušne luke ili skupi brzi voz, možda i kontroverzni, ali su oni potrebni:

O problema de Portugal foi não se construírem os empreendimentos polémicos. Esse foi o erro que cometemos durante demasiado tempo.

Problem Portugala je da svi ovi kontraverzni razvojni programi nisu građeni. To je bila greška koju smo pravili predugo.

Protovnici brana tvrde kako navedeni argument zanemaruje mnoge građevinske projekte koji su građeni, bez obzira na njihovu diskutabilnu korisnosti. Na primer, stadioni izgrađeni za fudbalsko prvenstvo Euro 2004 (od kojih su neki sada gotovo napušteni ), ili brojne građene autoceste sa kojima je Portugal znatno iznad proseka kada je u pitanju infrastruktura ove vrste koja se smatra potrebnom.

Konačno, napori udruženja i velikog broja građana da osujete napredovanje brane ide protivUNESCO-ovog vlastitog stava po tom pitanju. Konačno, napori udruženja i velikog broja građana da osujete napredovanje brane ide protiv UNESCO-ovog vlastitog stava po tom pitanju. U preliminarnom izveštaju, zaključeno je da “izgradnja Foz Tua brane ne ugrožava klasifikaciju Alto Douro vino regije kao Svetske kulturne baštine”. To nije u skladu sa tim kako to vide ljudi na terenu čiji život zavisi od zemlje, kao što se može videti u dokumentarnoj seriji Spasite Tua.

Za mnoge, odupiranje brani je izgubljena stvar. Za druge, borba se završava samo na dan kada voda nepovratno potapi zemlju. Međutim, jedno je sigurno: čini se da je ovaj protest početak bitke s ciljem da se ukloni Nacionalni program brana koji će navodno” rešiti glavni problema u Portugalu“, kao što je António Mexia, predsednik Upravnog odbora EDP, nakada tvrdio.

U okviru platforme Spasite Tua, može se poslati peticija UNESCO-u ili potpisati na njihovoj veb stranici.